De inkt van de ene arbeidswet is nog niet droog of een volgend akkoord, regeling, maatregel of voorstel staat alweer klaar. En de meest ingrijpende komen er nog aan. Ik som de veranderingen van de afgelopen weken even op.

De Wet Arbeidsmarkt in Balans – afgekort de Wab – waar ik de vorige keer over schreef, is door de Eerste Kamer aangenomen.
Na negen (!) jaar soebatten is er een pensioenakkoord.
Er komt een minimumtarief van 16 euro per uur voor zzp’ers.
Onze premier dreigt met maatregelen als er geen wezenlijke loonsverhogingen komen in het bedrijfsleven. 

Wat is er aan de hand? Het antwoord is volgens mij dat er veel achterstallig onderhoud is. In de laatste crisisjaren kwamen de zwakke plekken in de arbeidsmarkt genadeloos naar boven. Een te rigide baanzekerheid waardoor alleen flexwerkers en zzp’ers nog aan de bak kwamen. En een pensioenstelsel dat niet toekomstbestendig was; zelfs dreigde te bezwijken onder achtereenvolgens slechte beurskoersen en vervolgens de lage rente. Langer doorwerken was het antwoord en gelukkig is dat een beetje bijgesteld in het pensioenakkoord, zeker voor mensen met ‘zware beroepen’.

In de slipstream kwam minister Koolmees van Sociale zaken en werkgelegenheid met de mededeling dat zzp’ers vanaf 2021 een minimumtarief van 16 euro móeten hanteren. Eén op de twaalf zelfstandigen zonder personeel zit daar momenteel onder. En voor minder dan 16 euro is het niet mogelijk om te leven én je te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid en een pensioenregeling te betalen.

Is nu alles opgelost? Verre van. Het pensioenakkoord voor iedereen aanvaardbaar maken vergt nog tientallen miljarden euro’s extra. Onduidelijk is wie dat gaat betalen. En het minimumtarief voor zzp’ers kreeg eveneens een storm aan kritiek over zich heen – ook dat is nog geen gelopen race. 

Zien de beleidsmakers het dan niet goed? Wie in de spiegel kijkt denkt dat hij een natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid ziet. Maar is dat zo? Iemand die van een afstandje het tafereel gadeslaat kan iets heel anders zien, iets dat misschien wel dichter bij de waarheid ligt.

En zo kom ik bij de commissie Borstlap. Nooit van gehoord? Hans Borstlap, voormalig topambtenaar en oud-lid van de Raad van State onderzoekt op verzoek van minister Koolmees hoe de arbeidsmarkt toekomstbestendig gemaakt kan worden. Hij deed iets ongebruikelijks door niet de Nederlandse deskundigen te raadplegen, maar buitenlandse experts in te schakelen. Borstlap liet de internationale OESO, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, de Nederlandse arbeidsmarkt doormeten en deze marktvorsers in Parijs vielen van hun stoel toen ze naar onze werkgevers en werknemers keken. Zoiets hadden ze nog nooit gezien.

Eén op de vijf werkenden in Nederland heeft een tijdelijk arbeidscontract. In 2004 was dat één op acht en het OESO-gemiddelde is één op tien. ,,Twee miljoen flexibele werknemers en 1,2 miljoen zzp’ers is echt excessief. Dat zie je nergens’’, zei Borstlap tegen het Financieele Dagblad. Er was tussen de regels geen bewondering voor de Nederlandse situatie te lezen.

Volgens Borstlap, zo liet hij al in een tussenrapport weten, groeit de kloof tussen mensen in vaste dienst en mensen met een flexcontract en zzp’ers. Niemand weet hoeveel en of zzp’ers sparen voor pensioen en arbeidsongeschiktheid. En de OESO is ook bang dat de economie schade zal ondervinden omdat de flexwerkers minder investeren in opleiding en ze minder productief zijn – er gaan immers uren ‘verloren’ met acquisitie en voorbereiding.

In november komt Borstlap met zijn definitieve aanbevelingen. En iets zegt me dat die nog veel verstrekkender zullen zijn dan de Wab en het pensioenakkoord samen.